Ασφαλιστικό: Μαύρες ή άσπρες τρύπες;; Μέρος 2. Μπορούν να ξεπεραστούν τα αίτια;.

Οι παρατηρήσεις σας και οι δικοί μου προβληματισμοί οδηγούν στο 2ο Μέρος των σκέψεών μου για το Ασφαλιστικό: Τα αίτια της κρίσης και η δυνατότητα ανατροπής τους.


1. Αύξηση προσδόκιμου επιβίωσης για τον προηγμένο κόσμο

Η προφανώς θετική αυτή εξέλιξη έχει οδηγήσει σε μια ανατροπή της παραδοσιακής αναλογίας των συνταξιούχων προς τους εργαζόμενους. Αν προσθέσει κανείς και τη γενικότερη γήρανση του ευρωπαϊκού πληθυσμού, συνέπεια των δημογραφικών αλλαγών, προφανώς καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όλο και λιγότεροι εντάσσονται στην εργασία, ενώ αυξάνει συνεχώς η αναλογία των συνταξιούχων.

Η εύκολη οικονομίστικη προσέγγιση της αύξησης του ορίου συνταξιοδότησης, είναι μια λύση που δεν σέβεται την κοινωνική αντίληψη του κράτους δικαίου για την ευρωπαϊκή ήπειρο.

Είναι αντικείμενο, όμως, κοινωνικού προβληματισμού και παρατήρησης, το τι κάνει ο Ευρωπαίος της τρίτης ηλικίας, τώρα που έχει περισσότερα χρόνια μπροστά του. Ένας άνθρωπος στα 60 του δεν είναι πλέον υπερήλικος όπως θεωρείτο στη δεκαετία του 50, διατηρεί σε σημαντικό βαθμό την ικμάδα του και σαφώς αναζωογονημένη διάθεση για ζωή ή και δημιουργία. Γιατί όχι λοιπόν και εργασία;

Διερωτάται σωστά ο ΚΑΠ ΚΟΥΜ: "Δικαιούται ο εργαζόμενος να απολαύσει και αυτός την πρόοδο του πολιτισμού που ανέβασε το προσδόκιμο της ζωής;" Η απάντηση είναι σαφώς ναι και μπορεί, εφ΄όσον ο εργαζόμενος το επιθυμεί, η απόλαυση αυτή να περιλαμβάνει και επιπλέον εργασία. Εργασία που μπορεί να είναι τυπική, μερική σε χρόνο ή και στον κοινωνικό τομέα, που σε κάθε περίπτωση θα γεννά υπεραξίες και θα επιστρέφει στον εργαζόμενο τόσο ως αμοιβή όσο και ως ασφαλιστική συνεισφορά.

Η υποχρεωτική, όμως, αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης σε ηλικίες άνω των 65 είναι πολύ μακριά από την κοινωνική πραγματικότητα και δεν είναι βέβαιο ότι μπορούν να λύσουν το πρόβλημα.


2. Καθυστερημένη είσοδος στην απασχόληση

Όταν στα μισά μέχρι και τα τέλη του προηγούμενου αιώνα οι νέοι εισέρχονταν στην απασχόληση στην ηλικία περίπου των 20-22 ετών, ήταν επόμενο η 35ετία εργασίας να ολοκληρώνεται στην ηλικία των 55-60. Αυτό σήμαινε ότι και αντίστοιχα η συνεισφορά στο ασφαλιστικό σύστημα ήταν ικανοποιητικού όγκου για να έχει ανταπόδοση στον συνταξιούχο.

Σήμερα, με την αύξηση του μορφωτικού επιπέδου, τις περισσότερες σπουδές και τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, οι νέοι εισέρχονται καθυστερημένα στην απασχόληση και συχνά φτάνουν στο όριο συνταξιοδότησης χωρίς να έχουν συμπληρώσει 35 χρόνια εργασίας.

Ένα ερώτημα που γεννιέται από αυτήν την κατάσταση, αν και φαινομενικά άσχετο με το ασφαλιστικό, είναι το: "πως ζουν οι νέοι μέχρι τα 30 ή 35, όταν εμφανίζονται να εισέρχονται νομίμως στην απασχόληση;" Τρεις απαντήσεις υπάρχουν σε αυτό το ερώτημα: α. Είτε ζουν ενισχυόμενοι από τους γονείς τους β. Είτε ασκούν "μαύρη" εργασία γ. Είτε και τα δυο.

Αυτό σημαίνει ότι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο εξασφαλίζουν ένα ελάχιστο εισόδημα επιβίωσης. Θα μπορούσε λοιπόν μέχρι τα 35 να υπάρχει ένα σύστημα αυτασφάλισης των νέων με ελάχιστες καταβολές από την πλευρά των ασφαλισμένων κι ένα σημαντικό ποσοστό ενίσχυσης από το κράτος.

Μια τέτοια πρόταση θα απαιτούσε βέβαια σκληρές τιμωρίες στους εργοδότες που θα απασχολούσαν παράνομα αυτούς τους "αυτασφαλιζόμενους" νέους, ώστε να αποφευχθεί η εκμετάλλευση τις ίδιας και της κρατικής ασφάλισης.

3. Κακή διαχείριση αποθεματικών

Η υπόθεση των ομολόγων ανέδειξε για άλλη μια φορά την ιστορία της κακοδιαχείρισης (sic) των αποθεματικών των ταμείων. Κομματικές διοικήσεις, ανεπάρκεια στελεχών (συχνά από συνδικαλιστικές παρατάξεις) και απουσία ελέγχων και σαφούς νομοθετικού πλαισίου συγκροτούν την εικόνα του προβλήματος.

Το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο από την πολυδιάσπαση των ταμείων. Η ενοποίηση, το σαφέστερο νομικό πλαίσιο λειτουργίας και η αξιοποίηση ικανών στελεχών περί τα χρηματοοικονομικά, θα μπορούσαν να δώσουν λύσεις.

4. Εισφοροδιαφυγή

Αύξηση των ελέγχων, αύξηση των προστίμων μπορεί να ακούγονται ως ευχές, αλλά δεν φαίνεται να μπορεί να υπάρχει κάποια άλλη λύση.

5. Προνομιακές διαδικασίες συνταξιοδότησης

Θα πρέπει να δημιουργηθεί ένας κρατικός φορέας ασφάλισης -με αποκλειστικά κρατική συνεισφορά- όλων αυτών για τους οποίους η Πολιτεία, δικαίως ή αδίκως, αποφασίζει την ένταξή τους σε ασφαλιστικό σύστημα. Οι αγρότισσες, οι νοικοκυρές, οι αγωνιστές της εθνικής αντίστασης και κάθε άλλη ομάδα που αποκτά με πολιτική απόφαση δικαίωμα σύνταξης, δεν μπορούν να επιβαρύνουν τα υφιστάμενα ασφαλιστικά ταμεία (ΟΓΑ, ΙΚΑ).

Από την άλλη, είναι μάλλον θετική η προσπάθεια να μειωθούν οι "προκλητικές" συνταξιοδοτήσεις με ελάχιστο χρόνο εργασίας και σε πολύ μικρή ηλικία.

Τέλος, ειδική μέριμνα με συμμετοχή και του κράτους αλλά και των εργοδοτών θα πρέπει να υπάρχει στις περιπτώσεις αναπηρίας ή ασθένειας σε νεαρή ηλικία. Ταυτόχρονα, σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να χτυπηθούν δυο φαινόμενα: Αυτό της παράνομης χορήγησης σύνταξης σε εικονικούς ανάπηρους ή ασθενείς, αλλά και αυτό της ανάλγητης και οπισθοδρομικής συμπεριφοράς που ταλαιπωρεί τους πραγματικούς δικαιούχους τέτοιων συντάξεων και τους μετατρέπει σε επαίτες των νομίμων δικαιωμάτων τους.

6. Υπολογισμός της σύνταξης

Είναι καιρός πια να διευρυνθεί η χρονική βάση υπολογισμού της σύνταξης πέραν των πέντε τελευταίων ετών. Όσο αναλογικότερος γίνεται ο υπολογισμός της σύνταξης με βάση τη συνολική εργάσιμη ζωή του ασφαλιζόμενου, τόσο δικαιότερο είναι και το συνταξιοδοτικό σύστημα όσο και υγιέστερη η οικονομία του κάθε ταμείου.

Αυτά μέχρι στιγμής. Σχετικά με τις διαφορές των ταμείων και την ύπαρξη έμμεσων χρηματοδοτήσεων, στην επόμενη ανάρτηση.